Heidense kapel op Wieringen

Eeuwenlang stond op Wieringen een heidense kapel. Dit was eigenlijk een kleine kerk in Stroe, maar volgens de overlevering zou er nog langer geleden een heidense tempel hebben gestaan op de plek waar de Smerperweg, de Bierdijkerveldweg en de Stroeërweg elkaar kruisen. De Wieringers spraken daarom vaak over de ‘heidense kapel’.

In de 19e eeuw werd het gebouw gesloopt. Jarenlang lag er een mooie begraafplaats met een kleine schuur op het hoogste punt van de terp. De begraafplaats  is er nog steeds, maar de schuur heeft inmiddels plaatsgemaakt voor een nieuwe ‘heidense kapel’.  Het is een lieflijk bouwsel, compact en met oog voor diverse details die terugverwijzen naar de oorspronkelijke, veel grotere, kapel. Een groep Wieringers heeft zich jarenlang ingezet om dit pand te realiseren en met bewonderenswaardige inzet zijn ze tot dit resultaat gekomen.

Gouden klepel

De plek aan de Stroeër driesprong is er één waar veel verhalen over gaan. De grond waar de kerk stond en het gebied eromheen zijn in de loop der jaren door veel gelukszoekers zorgvuldig en veelvuldig omgespit. Allemaal hoopten zij die legendarische schat te vinden: de gouden klepel uit de kerktoren. Gedurende de middeleeuwen verbleven er monniken op Wieringen en zij hadden een klok met een massief gouden klepel. Deze diende ongeveer om de week rechtgebogen te worden, want ja, goud he? Toen de Beeldenstorm door het land raasde haastten de monniken zich naar de torenspits om de klepel te pakken en in veiligheid te brengen. Velen beweerden dat deze vlakbij in de grond werd begraven. Ondanks al het speurwerk is er tot op heden niets gevonden.

Een ander verhaal over de kerk is verbonden aan de aanwezigheid van de Noormannen op Wieringen. Het eiland was voor hen een strategische plek. In de jaren negentig en aan het begin van deze eeuw zijn er verschillende vikingschatten gevonden, bestaande uit zilveren munten en sieraden.

Noormannenpoortjes

De kerk in Stroe zou aan de zijkant een lage ingang hebben gehad. Wat die daar precies deed is onbekend, maar het verhaal gaat dat deze voor de Noormannen was bedoeld. De heidenen werden zo bij binnenkomst gedwongen te buigen voor het altaar. Deze ‘Noormannenpoortjes’ kwamen ook voor bij andere kerken in het land waar de Noormannen actief waren. Anderen beweren juist dat het omgekeerde het geval was: de kerkgangers werden door het lage deurtje gedwongen bij het uitgaan van de mis te buigen naar het noorden. Sommige rebelse kerkbezoekers zouden uit protest achterstevoren de kerk hebben verlaten, zodat hun achterwerk naar het noorden wees.

Varken

Veel is ook geschreven over het varken boven de noorderdeur van de kerk. Het ging om een steen van 60 bij 45 centimeter met daarop de afbeelding van een varken. Zijn kop wees naar het oosten. Velen hebben hun hoofd gebroken over de betekenis van de afbeelding boven de deur. Sommigen meenden dat de kerk gewijd was aan de Heilige Antonius en dat dit zijn varken was, maar in sommige boeken lezen we dat het dier bedoeld was om joden buiten de deur te houden.  Heel logisch klinkt dat allemaal niet: joden waren er nauwelijks op en rond Wieringen en het kerkje was, zoals veel kerken in de provincie, gewijd aan Willibrordus.

Een mogelijke verklaring zou zijn dat de steen afkomstig was van de heidense tempel die in voorchristelijke tijden op die plek stond en als compromis werd overgeplaatst in de nieuw gebouwde kerk.  Voor de Germanen was het varken een symbool van vruchtbaarheid en voorspoed en veel Germaanse goden  werden vergezeld door het dier. Christenen vonden het maar niks, maar wellicht dat de heidense eilandbewoners sneller naar de kerk zouden gaan als er ook wat van hun symboliek te bekennen was. Ook in Duitsland zijn verschillende heidense afbeeldingen in muren van oude kerken gevonden.

De veelbesproken varkenssteen schijnt in de jaren 20 van de vorige eeuw in het Bisschoppelijk Museum in Haarlem te hebben gelegen maar is tegenwoordig zoek.

 

(Bronnen: www.pagowirense.nl, www.heidensekapel.info, www.groningerkerken.nl en Verscholen in Noord-Holland door Peter Gerritse en Henk Tol.