De GVR van Spaarnwoude

De GVR van Roald Dahl is wereldberoemd, maar wist je dat Spaarnwoude in de 13e en 14e eeuw zijn eigen Grote Vriendelijke Reus had?

Grote voet

Klaas van Kieten was zijn naam, geboren in een huisje aan de Hoogen Zeedijk. Een schattig kleine baby’tje was hij vast niet, want op volwassen leeftijd was Klaas werkelijk enorm. De langste man van Holland kon zonder problemen onder zijn gestrekte armen door lopen en zijn schoenen waren liefst vier keer zo groot als de gemiddelde mannenschoen. De monnik Wilhelmus Procurator kwam hem eens tegen en beschreef de reus. Een vriendelijke man was het, erg zachtmoedig. Altijd stond hij voor anderen klaar en het was een harde werker.

Eiland in het Spaarne

Klaas’ moeder, die overigens best klein was, stuurde hem eens om een boodschap: hij moest zand halen. Hoppatee, Klaas toog met grote stappen naar de Blinkert (die in Bloemendaal?) schepte zijn schort vol zand en liep weer naar huis. Toen hij het Spaarne over wilde stappen schoot zijn schort los en viel het zand pardoes in het water. Sindsdien ligt er een eilandje voor de oude kleine sluis van Spaarndam, waar tegenwoordig jachthaven De Rietpol te vinden is.

Zijn kracht was ook befaamd. Zo werd het verhaal verteld dat Klaas op de Lagedijk liep (bij de Mooie Nel) en daar een vrouw in nood zag. Ze werd aangevallen door een stier. De reus twijfelde niet, greep het dier bij de horens, draaide het slag in de rondte waarna de stier zich razendsnel uit de voeten maakte.

Tentoongesteld

Klaas werd bij leven beschouwd als de langste man van toch zeker wel het hele land en dat hadden de hoge heren ook door. Toen Floris de Vijfde in 1296 bruut werd vermoord voer een groep edelen naar Engeland om Floris’ zoon Jan op te halen. Op hun tocht namen ze Klaas mee om hem als zeldzaamheid aan de Engelsen te tonen.

Ook na zijn dood bleef Klaas een legendarische figuur. In Kennemerland Balladen van Hofdijk werd hij bezongen en Jan Marchant wijdde flink over hem uit in een boek dat hij in 1751 schreef. Daarin lezen we dat het ruwe uiterlijk en de imponerende gestalte maakten dat veel schoolkinderen doodsbang waren voor Klaas. Ze durfden hem alleen van de achterkant te bekijken. Ondanks dat wordt de reus veelvuldig geroemd om zijn zachtaardigheid en hulpvaardigheid.

Oorlog

Toch blijken er ook wat scherpe kantjes aan deze GVR te zitten. Hij zou mee hebben gevochten in een oorlog. In een rekening uit 1351 van gemaakte kosten in de strijd tussen de Hoeken en de Kabeljauwen werd omschreven ‘wat men uitgekeerd heeft aan groote Klaas, die met Donderbollen plag te schieten.’ Joost van den Vondel heeft Klaas van Kieten jaren later in zijn Gijsbrecht van Amstel een rol gegeven. Als we Vondel mogen geloven gedroeg de reus zich als een wild beest:

‘Ik zag hem man op man, gelyk konynen, sling’ren
Wel driemaal om zyn hoofd, gevat by ‘t eene been,
En kneuzen dan ‘t hoofd op stoepen of op steen.’

Klaas overleed ergens in de 14^e eeuw. Volgens Jan Marchant werd hij zo’n 70 jaar oud.

Vaam van reus Klaas

In Spaarnwoude waren ze zo trots op hun vriendelijke reus dat ze als aandenken zijn ‘vaam’ (de afstand tussen de toppen van de middelvingers als Klaas zijn armen strekte) in de muur van de kerk inmetselden. Kijk maar op de foto; een vaam van 269 centimeter!

Tuurlijk, het één en ander zal aangedikt zijn in al die verhalen, maar wat een man die Klaas van Kieten! De GVR van Spaarnwoude.

Luister hieronder naar het lied over het leven van Klaas. Geschreven door Jan Schrama en uitgevoerd door Jan van Til.

 

Bron: ‘Kennemerland. Balladen.’ door W. Hofdijk, ‘Hollandsch Sagenboek’ door J. Sinninghe, ‘Verhaal van reuzen boven de zéven voeten lang. : Met een nieuw berigt van den Spaarwouder reus Klaas van Kieten, in de 14e eeuw overleeden : Alsmede een nette beschryving van den grooten Kajanus, binnen Haarlem overl. den 27en van Sprokkelm. 1749 : en het oorsprongklyk verhaal der groote Keie van Amersvoort … : waarbij een fraaije redevoering over een reus van 200 ellen.’ door Jan Marchant en ‘Reis door het Koningrijk der Nederlanden en het Groothertogdom Luxemburg.’door A. van Meerten