De opstand van het Kaas- en Broodvolk

Bij de Breesaap, een verdwenen buurtschap in Velsen, lag vroeger het Kaas- en Broodland. In het land kon je sleuven in de grond zien die dienst hadden gedaan als legerbedden. Het was het Kaas- en Broodvolk dat daar naast en over elkaar, voet aan voet gerust had, alvorens ten strijde te trekken naar Haarlem.

Pleuris

Het Kaas- en broodvolk bestond uit boeren uit Kennemerland en West-Friesland die in opstand kwamen nadat er hongersnood en grote armoe dreigde door mislukte oogsten en hoge belastingen. Toen landsheer Maximiliaan van Oostenrijk de belasting voor het onderhoud van zijn troepen verhoogde brak de spreekwoordelijke pleuris uit. De boeren schoolden samen en trokken op naar Hoorn en Alkmaar. Zij droegen vaandels bij zich met daarop kazen en broden, om te tonen dat zij slechts voor voedsel streden.

Boutjes

Nadat het volk Alkmaar was binnengevallen en de rentmeester had gedood, trok het door Kennemerland en belandde op 3 mei 1492 voor de poorten van Haarlem. Hooivorken, zeisen en knuppels zwaaiden boven hun hoofd en de mannen brulden dat ze naar binnen wilden. Het stadsbestuur hield de poorten natuurlijk gesloten maar het Kaas- en Broodvolk had medestanders binnen de muren. De Kruispoort ging open en de woedende menigte stormde richting stadhuis alwaar de schout, Claes van Ruyven, naar buiten werd gesleept en dood werd gestoken. Zijn lichaam werd in stukken gesneden en in een mandje gestopt. De boeren stopten er een rijmpje bij voor de weduwe van de schout:

‘O vrouwken van Ruyven,

An deze boutkens zal dy kluyven.’

Helse vlucht

Het Kaas- en Broodleger voelde zich sterk en besloot ook Leiden binnen te vallen. Dat plan mislukte. Voor de poorten werden de boeren teruggeslagen en door het leger van Maximiliaan weer opgejaagd richting het noorden. Het moet een helse vlucht zijn geweest. Door Zandvoort gingen ze, Wijk aan Zee en Beverwijk. Al die kilometers voelden ze de hete adem van de plunderende soldaten in hun nek.

Op het kerkhof van Heemskerk kwam de opstand van het Kaas- en Broodvolk tot een bloederig einde. Het was 15 mei 1492. De troepen van Maximiliaan maakten volledig korte metten met de resten van het boerenlegertje.

Op de muur van het kerkhof werd in 1992 een gedenkplaat opgehangen.

Bronnen: ‘Canon van Kennemerland-de geschiedenis van Kennemerland in 27 verhalen’ en ‘Hollands Arkadia, of Wandelingen in de omstreeken van Haarlem’. Afbeelding: Opstanding van het Kaas- en Broodvolk in Haarlem in 1492, uitgegeven door Isaak Tirion voor auteur Jan Wagenaar (Vaderlandse Historie), gravure door Simon Fokke.